Onbeperkt fietsen
Een verkennend onderzoek naar de ervaringen van en verbeteringen voor fietsers met een beperking
Samenvatting
Toegankelijkheid en persoonlijke mobiliteit staan in het VN-verdrag Handicap als rechten voor mensen met een beperking. Nederland heeft dit verdrag in 2016 bekrachtigd. Toch ervaren fietsers met een beperking vaak nog belemmeringen die het fietsen lastig of zelfs onmogelijk maken. Dat blijkt uit onderzoek van het Mulier Instituut onder fietsers met een beperking en professionals op dit gebied.
Kunnen fietsen is belangrijk
Regelmatig fietsen betekent regelmatig bewegen. Dat kan bijdragen aan een betere gezondheid, zowel fysiek als mentaal. Een bijkomend voordeel is dat fietsen kan bijdragen aan de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van mensen met een beperking. Wanneer lopen niet meer goed mogelijk is, is fietsen dat vaak nog wel.
Uit de interviews met elf fietsers met verschillende typen beperkingen blijkt dat fietsen voor de meesten van hen van grote betekenis is. Het geeft ze vrijheid en plezier en de mogelijkheid om actief te zijn.
Belemmeringen om te fietsen
Wel benoemen de fietsers een aantal belemmeringen die fietsen voor hen lastig of minder prettig maken. Bijvoorbeeld:
- ingewikkelde en niet-eenduidige WMO-procedures om een vergoeding aan te vragen voor een aangepaste fiets;
- kwalitatief slecht wegdek;
- obstakels op de weg;
- parkeerproblemen: te weinig plek, plekken te ver weg van de eindbestemming en moeilijk toegankelijke fietsenstallingen;
- een gevoel van onveiligheid en onzichtbaarheid in het verkeer.
Welke belemmeringen iemand ervaart, is meestal afhankelijk van het type beperking.
Belemmeringen zijn voor professionals herkenbaar
In een focusgroep met vijf professionals reflecteerden de onderzoekers op de ervaringen van de fietsers. De professionals herkenden een deel van de belemmeringen die de fietsers ervaren. Ook identificeerden ze een aantal uitdagingen die het moeilijk maken om de belemmeringen weg te nemen. Zoals:
- Er zijn wel richtlijnen voor toegankelijkheid, maar die zijn vaak niet verplicht. En niet iedereen kent ze.
- Aangepaste fietsen zijn niet altijd duidelijk herkenbaar voor bijvoorbeeld handhavers. Je zou een sticker of bordje kunnen invoeren, maar niet iedereen wil zo duidelijk herkenbaar zijn als iemand met een beperking.
- Er is niemand die landelijk zorgt dat er aandacht is en blijft voor een toegankelijke fietsomgeving.
Aanbevelingen
We doen een aantal aanbevelingen voor verschillende partijen. Dit zijn mogelijke manieren om fietsen toegankelijker te maken voor mensen met een beperking.
Belangenorganisaties voor mensen met een beperking en de Fietsersbond
- Zorg ervoor dat verkeersborden voor iedereen goed te begrijpen zijn. Bijvoorbeeld door een voorlichting of cursus te organiseren voor mensen met een (verstandelijke) beperking.
- Breng het nieuwe kennisplatform Kennis over sportondersteuning breed onder de aandacht bij mensen met een beperking, gemeenten, buurtsportcoaches, zorgverleners en andere professionals.
Gemeenten en provincies
- Neem toegankelijkheid vanaf het begin mee in ruimtelijke ontwikkelingen. Bijvoorbeeld in plannen voor een nieuwe fietsenstalling. Betrek hierbij mensen met een beperking, zodat zij kunnen meedenken.
- Zorg voor een hoog contrast op het wegdek en verbeter de verlichting. Dat helpt mensen met een visuele beperking.
- Zorg voor vlakke, effen en zo mogelijk vrijliggende fietspaden.
Landelijke overheid
- Introduceer een landelijk erkend ontheffingsbewijs voor fietsers met een beperking. Dan kunnen zij op meer plekken fietsen of hun fiets parkeren. En maak dit via een campagne landelijk bekend.
- Veranker toegankelijkheid in wetgeving en beleid. En trek de interpretatie van de WMO en de uitvoering hiervan gelijk onder alle Nederlandse gemeenten.
Gesprekken met fietsers en professionals
Voor dit onderzoek zijn elf fietsers met een beperking geïnterviewd. Daarnaast is een focusgroep gehouden met vijf professionals die in hun werk te maken hebben met dit thema. Omdat er met een kleine groep mensen is gesproken, zijn de inzichten uit het rapport niet representatief voor alle fietsers met een beperking en professionals. Maar ze geven wel een indruk van hoe de omgeving is ingericht voor fietsers met een beperking en wat er beter kan.
Literatuurverwijzing: Rauws, R., Noordzij, J.M., & Lindert, C. van (2024). Onbeperkt fietsen: een verkennend onderzoek naar de ervaringen van en verbeteringen voor fietsers met een beperking. Utrecht: Mulier Instituut.