Buiten spelen!
Onderzoek met betrekking tot de relatie tussen (on)beschikbaarheid van bespeelbare ruimte, de mate van buitenspelen en de gevolgen daarvan op de fysieke, sociale, psychische en emotionele ontwikkeling van de Vlaamse kinderen en jongeren
Samenvatting
Voor dit project werden volgende doelstellingen voorop gezet:
- Het belang en de invloed van buitenspelen beschrijven. Welke effecten heeft buitenspelen, met name op de ontwikkeling en de gezondheid van kinderen? Dit wordt algemeen beschreven in de literatuurstudie, en komt tevens aan bod in het survey-onderzoek (m.n. verband met lichaamsgewicht).
- De feitelijke situatie van het buitenspelen in Vlaanderen in kaart brengen. Hoeveel wordt er gespeeld (door wie) en wordt er minder gespeeld dan vroeger?
- Wie er waar en wat speelt, en hoeveel kinderen spelen wordt beschreven in het observatieonderzoek, het survey-onderzoek (zelfrapportering) en beperkt in de literatuurstudie.
- Een zeker zicht op de evolutie van het buitenspelen van kinderen in Vlaanderen krijgen we uit de vergelijking van het observatie-onderzoek uit 2008 met soortgelijke gegevens uit 1983, en de vergelijking van het survey-onderzoek uit 2008 met soortgelijke gegevens uit 1989 en 1979.
- Inzicht verwerven in wat het buitenspelen van kinderen beïnvloedt.
- In lijn met de onderzoeksopdracht is hierbij vooral gekeken naar het belang van de (publieke) ruimte waarin gespeeld kan worden. Het survey-onderzoek geeft hier enkele gegevens, het literatuuronderzoek biedt een overzicht, maar het is vooral in het observatie-onderzoek dat deze vraag aan bod komt.
- Ook de eigen motieven van kinderen komen aan bod, in het literatuuronderzoek via de focusgroepen met kinderen die daarin zijn verwerkt, en beperkt ook in het survey-onderzoek.
Deze rapportage bestaat uit vier rapporten.
Rapport 1: Syntheseverslag en beleidsaanbevelingen | Onderzoekscentrum Kind & Samenleving, Dept. Humane Kinesiologie, K.U.Leuven + inspiratie uit “Seminarie Buitenspelen 10.10.2008”
Met dit rapport wordt een synthese gemaakt van het onderzoek van de vier hierboven vernoemde onderdelen. Daarnaast bevat het ook de beleidsaanbevelingen die resulteren enerzijds uit de onderzoeken en anderzijds een seminarie met diverse deskundigen.
Rapport 2: Literatuurstudie | Onderzoekscentrum Kind & Samenleving
Het tweede rapport geeft een overzicht van de bestaande literatuur over buiten spelen. Het rapport gaat in op de effecten die buitenspelen heeft op de ontwikkeling voor kinderen (hoofdstuk 1); de externe factoren die het buitenspelen beïnvloeden, met name de rol van de woonomgeving (hoofdstuk 2); de motieven van kinderen zélf om (al dan niet) buiten te spelen (hoofdstuk 3); en gegevens over het feitelijke buitenspelen in Vlaanderen (hoofdstuk 4).
Over de effecten werd de internationale wetenschappelijke literatuur doorgenomen; voor de woonomgeving en de motieven van kinderen zelf gaat het vooral om Vlaamse en Nederlandse studies.
Rapport 3: Survey-onderzoek | Dept. Humane Kinesiologie, K.U.Leuven
Het derde rapport doet verslag van een survey-onderzoek bij ongeveer 2300 kinderen van 6 tot en met 14 jaar.
In een eerste hoofdstuk wordt een algemeen beeld geschetst van de spel-, sport- en ontspanningsactiviteiten van kinderen van 6 tot en met 14 jaar. In het bijzonder wordt onderzocht in welke mate er een verband bestaat met persoonlijke achtergronddeterminanten zoals het geslacht, de leeftijd en de gewichtstatus van het kind.
In een tweede hoofdstuk van dit rapport wordt ingezoomd op het (ongeorganiseerd) speelgedrag in de woon- een leefomgeving van kinderen en wordt nagegaan welke sociaal-culturele factoren dit speelgedrag gunstig of ongunstig beïnvloeden. In een derde hoofdstuk komen ook de redenen aan bod die kinderen aangeven om al dan niet buiten te spelen.
In deel vier wordt getracht om op basis van de verzamelde onderzoeksgegevens het profiel van de buitenspeler anno 2008 in kaart te brengen en op zoek te gaan naar de specifieke indicatoren die dit profiel kunnen voorspellen.
In een vijfde en laatste hoofdstuk wordt het speelgedrag van kinderen en jongeren in tijdstrendperspectief geplaatst door de gegevens van 2008 te vergelijken met twee eerder afgenomen vergelijkbare surveys uit 1979 (enkel meisjes) en 1989 (jongens en meisjes).
Rapport 4: Observatie-onderzoek | Onderzoekscentrum Kind & Samenleving
Dit rapport doet verslag van een observatie-onderzoek van het spelen van kinderen in 7 verschillende woonwijken tijdens de paas- en zomervakantie van 2008. Het observeert kinderen in hun dagelijkse (vnl. ongeorganiseerde) buitenspeelcontext: hun woonomgeving. Aantallen, geslacht, leeftijd, het al dan niet onderweg en het al dan niet begeleid zijn en het soort spel van de kinderen werden genoteerd.
De gegevens uit 2008 worden bovendien vergeleken met de gegevens uit een vergelijkbaar onderzoek uit 1983, waarop het voorliggende observatie-onderzoek is geënt. Na een sociaal-ruimtelijke beschrijving van de wijken (hoofdstuk 2), brengt het onderzoek in kaart wie waar speelt (hoofdstuk 3): hoe zijn de observaties te verdelen volgens gender, leeftijd, het al dan niet onderweg zijn, het begeleide en het georganiseerde karakter van het spel, en de diverse speelvormen?
Een speelindex gaat na hoeveel kinderen werden geobserveerd in vergelijking met het aantal kinderen dat de wijk bewoont (hoofdstuk 4).
In hoofdstuk 5, de hoofdmoot van het observatie-onderzoek, wordt gezocht naar verbanden tussen het speelgedrag en de publieke ruimte: de diverse types publieke ruimte, stedelijke en suburbane wijken, inrichtingselementen en wegcategorisering. De onderzochte wijken komen bovendien apart aan bod.
Dit onderzoek is in 2020 herhaald.
Literatuurverwijzing: Gils, J. van, Seghers, J., Boen, F., Meire, J., Scheerder, J., Vanderstede, W., ... Servaas, W. (2008). Buiten spelen!: onderzoek met betrekking tot de relatie tussen (on)beschikbaarheid van bespeelbare ruimte, de mate van buitenspelen en de gevolgen daarvan op de fysieke, sociale, psychische en emotionele ontwikkeling van de Vlaamse kinderen en jongeren. Mechelen: Kind & Samenleving vzw.