Actieplan ‘Naar een veilig sportklimaat’ heeft kwalitatief goede producten
Samenvatting
De kwaliteit van de producten die binnen het actieplan ‘Naar een veilig sportklimaat’ worden ingezet, is beoordeeld als voldoende tot goed. Acht van de 24 producten zijn ‘goed’ bevonden. Eén product scoort een onvoldoende en één product wordt als ‘net voldoende’ bestempeld. De overige producten zijn als ‘voldoende’ beoordeeld. Twee interventies zijn binnen Effectief Actief beoordeeld en die zijn erkend op het niveau ‘Goed beschreven’. De belangrijkste punten waarop, volgens beoordelaars, verbetering mogelijk is, zijn:
- Uitvoeren van (kleinschalig) onderzoek naar de opbrengsten van de afzonderlijke producten. Wat zijn de effecten in de dagelijkse praktijk?
- Uitbreiden van het aantal contactmomenten, bijvoorbeeld door toevoegen van een terugkombijeenkomst, om geleerde vaardigheden beter te laten beklijven en ervaringen te delen.
- Meer systematisch ophalen (evalueren) van de mening en ervaring van de deelnemers aan de afzonderlijke producten.
| Het actieplan ‘Naar een veiliger sportklimaat’ is verlengd en wordt tot en met 2018 gefinancierd door het ministerie van VWS. Het actieplan is opgezet om gewenst gedrag te stimuleren en ongewenst gedrag in en rondom sport aan te pakken. Dit actieplan wordt uitgevoerd door de sportbonden en NOC*NSF (met KNVB, KNHB en NOC*NSF als voortrekkers). |
Gedragsverandering
VSK zet vooral in op het creëren van bewustwording bij de logische actoren in een veiliger sportklimaat: bestuurders, scheidsrechters/officials, trainers/coaches, ouders en sporters. Deze actoren beïnvloeden elkaar in de dagelijkse praktijk van de sportvereniging. Ze zijn een belangrijk onderdeel van elkaars sociale (sport)omgeving. Het geheel aan producten is in theorie dekkend om aan te zetten tot gedragsverandering. Tevens leren deelnemers enkele voor gedragsverandering benodigde vaardigheden in de diverse cursussen/scholingen.
Niet voor niks wordt in bovenstaande alinea gesproken van ‘in theorie’ en ‘het geheel aan producten’. Door gebrek aan inzicht in het effect bij de deelnemers op de middellange en lange termijn, kan op basis van de productbeschrijvingen niet vastgesteld worden of de producten daadwerkelijk bijdragen aan gedragsverandering bij deelnemers. Daarnaast is het behaalde effect afhankelijk van hoe, waar, wanneer en in welke combinatie de producten lokaal worden ingezet. Op basis van de productbeschrijvingen kan niet worden opgemaakt of de producten worden ingezet op plaatsen waar ook de grootste noodzaak is. Om inzicht te krijgen in hoeverre VSK-producten bijdragen aan gedragsverandering is gebruik gemaakt van het I-changemodel van De Vries (2004).
Figuur 1: Mate waarin in VSK-producten aandacht wordt besteed aan factoren uit het I-changemodel (De Vries, 2004)
Conclusie
Op basis van de beoordeelde productbeschrijvingen en de theorie is het aannemelijk dat de producten stimuleren om het gedrag van de verschillende actoren bij een vereniging te veranderen. Of zij ook daadwerkelijk hun gedrag aanpassen, kon niet beoordeeld worden. Of volgens het I-changemodel: ‘De intentie tot verandering is waarschijnlijk aanwezig, maar het is onduidelijk in hoeverre het tot gedragsverandering heeft geleid’.
Heeft iemand de intentie, dan is het van belang dat barrières die het omzetten van de intentie in gedrag in de weg kunnen zitten, worden weggenomen. Ook moet je beschikken over de benodigde vaardigheden (capaciteit). Met het geheel aan producten is het mogelijk om actoren in deze vaardigheden te voorzien. Dit is het meest waarschijnlijk bij de doelgroep scheidsrechters/officials, bestuurders, trainers/coaches en sporters en nog iets minder bij ouders. Producten grijpen in elkaar en kunnen, bij de inzet van de juiste combinatie, barrières wegnemen. Wel is het in sommige gevallen de vraag of het aantal contacturen voldoende is voor het daadwerkelijk opdoen van vaardigheden.
Om de kans te vergroten dat gedrag structureel wordt veranderd, is het belangrijk een moment van reflectie door deelnemers aan producten toe te voegen. Succesvol inzetten van een training Coach-de-coach (voor trainers/coaches) of Scheidsrechterscoach (voor scheidsrechters/officials) zou hierin kunnen voorzien. Ook binnen de sportvereniging dient er aandacht te zijn voor reflectie door de verschillende actoren op basis van praktijksituaties. Reflectie voor sporters en ouders kan komen uit feedback van met name trainers/coaches en bestuurders; reflectie voor bestuurders mogelijk vanuit de verenigingsondersteuning.
Dit alles onder voorbehoud dat producten op de juiste manier en in de juiste combinatie, passend bij de lokale situatie, worden ingezet. Inzet van drie producten die werken aan bewustwording, leidt bijvoorbeeld niet tot verandering van gedrag als het de doelgroep (juist) ontbreekt aan de benodigde vaardigheden. Of als de omgeving bij de club nog te veel barrières inhoudt.
Aanbevelingen
Op basis van bovenstaande conclusies kunnen aanbevelingen worden gedaan. Aan de aanbevelingen zijn ook de mogelijke opbrengsten voor VSK gekoppeld. Onderstaande tabel geeft deze aanbevelingen en mogelijke opbrengsten weer.
Tabel 1: Aanbevelingen en mogelijke opbrengsten voor VSK.
| Aanbeveling | Opbrengsten voor VSK |
| Verbeter het systeem voor kwaliteitsbewaking en evaluatie van de opbrengsten van de producten, door | |
| - waar mogelijk de productdoelstellingen meer SMART te formuleren; | Goede basis voor evaluatie van de opbrengsten |
| - toevoegen van een meer structurele en centrale evaluatie onder deelnemers; | Inzicht in de korte termijn opbrengsten bij deelnemers aan producten (o.a. 'intentie') |
| - inrichten van een (kleinschalig) onderzoek naar de effecten van de VSK-producten op het gebied van intentie en gedragsverandering. | Inzicht in lange termijn opbrengsten bij deelnemers aan producten ('gedrag') |
| Creëer voor de verschillende actoren die een rol spelen in het sportklimaat een lokale mogelijkheid tot reflectie, door | |
| - creëren van functies/rollen/personen bij de vereniging die hiervoor zorgen, zoals in Coach-de-coach en Scheidsrechterscoach; | Grotere kans op het bereiken van gedragsverandering (uitvoeren en behouden). |
| - toevoegen van terugkombijeenkomsten (of mogelijk uitstellen van de laatste bijeenkomst van een serie) aan de afzonderlijke producten. | |
| Zet in op gerichte inzet van producten (in de bij de lokale situatie passende combinatie), door | |
| - maken van een goede lokale analyse van de situatie, bijvoorbeeld middels de veiligheidsanalyse van HALT/KNVB (of meer laagdrempelige vorm) en/of een goed geëquipeerde verenigingsondersteuner. | Meer rendement van ingezette middelen: integrale aanpak leidt sneller tot gedragsverandering. |
Meer informatie
Rapportage productkwaliteit en bijdrage gedragsverandering VSK producten.
Literatuurverwijzing: Meer, P. van der, & Kenniscentrum Sport (2016). Actieplan ‘Naar een veilig sportklimaat’ heeft kwalitatief goede producten.