Zitgedrag beïnvloeden: veelbelovende gedragsveranderings technieken
Samenvatting
Afwisseling tussen zitten, lopen en staan zorgt ervoor dat ons metabolisme (vet- en suikeropname en -afbraak in het bloed) op gang blijft. Zo neemt het risico op hart- en vaatziekten en diabetes type 2 niet toe. Omdat veel mensen op hun werk en thuis bijna de hele dag zitten, is het belangrijk om daar verandering in te brengen.
Eerste systematische review
Recent stond in de Health Psychology Review een artikel van Benjamin Gardner et al. met als titel ‘How to reduce sitting time? A review of behaviour change strategies used in sedentary behaviour reduction interventions among adults’. Dit is de eerste systematische review (overzicht en analyse van al het beschikbare onderzoek) van gedragsveranderingstechnieken die (al dan niet bewust) zijn ingezet bij interventies die zitgedrag willen beïnvloeden. Gardners team identificeerde 38 interventies die zich richten op het voorkomen van langdurig zitten. Hiervan waren 15 interventies veelbelovend wat betreft effecten op het verminderen van het totale zitgedrag. Overigens waren 20 van deze 38 interventies gericht op de werkomgeving (en 7 daarvan veelbelovend).
Voorwaarden veelbelovende interventies
Welke gedragsveranderingstechnieken zijn bij deze 15 veelbelovende interventies dan toegepast? De interventies blijken aan een aantal voorwaarden te voldoen:
-
De interventies richten zich uitsluitend op het verminderen van zitgedrag en niet (tegelijkertijd) op het bevorderen van fysieke activiteit.
-
De interventies waren gebaseerd op ‘veranderingen in de fysieke en sociale context’, ‘voorlichting/scholing’, ‘overtuigen’ en ‘training’.
-
De toegepaste gedragsveranderingstechnieken waren: zelfmonitoring van gedrag, problemen oplossen d.m.v. reflectie, veranderingen in de sociale en fysieke omgeving en het geven van informatie over de gezondheidseffecten van zitten.
Specifiek voor het verminderen van zitgedrag op de werkvloer is nog een aantal gedragsveranderingstechnieken als veelbelovend benoemd: zelfmonitoring van gedrag, objecten toevoegen aan de fysieke omgeving, instructie over uitvoering van het gedrag, evalueren van gedragsdoelen, informatieverstrekking over gezondheidsconsequenties en het bieden/benoemen van gedragsalternatieven.
Kanttekening
Gardner et. al. plaatsen wel een kanttekening. De review biedt slechts een eerste opsomming van potentieel veelbelovende gedragsveranderingstechnieken, maar daaruit vallen absoluut nog geen definitieve conclusies te trekken. De kwaliteit van de geanalyseerde studies is niet altijd even hoog. De data is verzameld op basis van zelfrapportage. Ook zijn de gebruikte gedragstechnieken veelal niet gebaseerd op theorie, maar eerder op impliciete aannames waarom mensen wel of niet langdurig zitten. Idealiter zijn deze onderzoeken opgezet met een controlegroep en een grote deelnemersbasis en maken zij gebruik van objectieve meetmethoden (bijvoorbeeld accelerometerdata in plaats van zelfrapportage door middel- van een vragenlijst). Mooie uitdaging voor de toekomst!
De inzichten uit de review zijn desondanks zeker nuttig. Ze geven namelijk een indicatie van de meest gebruikte gedragstechnieken en de associatie daarvan met de (positieve) resultaten van sommige interventies. De review biedt een eerste pleidooi voor het meer gestructureerd inzetten van deze gedragstechnieken in toekomstige onderzoeken naar het voorkomen van sedentair (langdurig zitten) gedrag. De benoemde gedragstechnieken zijn wel vrij cognitief van aard. Dat wil zeggen dat ze uitgaan van zitgedrag als bewust gedrag, terwijl het dat nu juist vaak niet is. Het is ook van belang om inzicht te krijgen in manieren om het onbewuste gedrag meer bewust te maken.
Meer informatie
Meer lezen over dit onderwerp? Het Nederlands Instituut voor Sport & Bewegen (NISB) heeft voor u 10 gedragstips samengesteld, gericht op het voorkomen van langdurig zitgedrag (op het werk).
Literatuurverwijzing: Hitters, K., & Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) (2015). Zitgedrag beïnvloeden: veelbelovende gedragsveranderings technieken. Sportexpert.